مقایسۀ کارایی روش های topsis رستری و mola در آمایش سرزمین مورد شناسی: حوضۀ آبخیز حبله رود

چکیده امروزه به دلیل وجود بحران های محیط زیستی حاصل از استفادۀ غیر منطقی و تبدیل زمین، ارزیابی توان بوم شناختی و آمایش کاربری ها در سرزمین قبل از اجرای توسعه، امری ضروری است. روش های متفاوتی در جهان برای ارزیابی و آمایش سرزمین استفاده می شوند. روش های رتبه بندی براساس شباهت به راه حل ایده آل (topsis) و تخصیص کاربری ها بر اساس اهداف چندگانه (mola)، از جمله روش های ارزیابی و آمایش چندمعیاره هستند. در این مقاله از روش های topsis و mola برای آمایش رستری سرزمین در حوضۀ حبله رود استفاده شده است. برای این منظور، از نقشه های توان بوم شناختی، اقتصادی و اجتماعی به عنوان معیار ارزیابی استفاده شد و کاربری های آبزی پروری، باغداری، توسعه و مرتعداری به عنوان گزینه های ارزیابی در نظر گرفته شدند. در ابتدا روش آنتروپی برای وزن دهی نقشه های توان استفاده شد. سپس، روش topsis برای اولویت بندی کاربری ها در منطقه استفاده شد. روش های آنتروپی و topsis هر دو به شکل رستری در نرم افزار ایدریسی اجرا شدند. در مرحلۀ بعد به منظور مقایسۀ نتایج، روش mola نیز در نرم افزار ایدریسی برای آمایش کاربری ها استفاده شد. نتایج حاصل از دو روش، مورد تحلیل و مقایسه قرار گرفت. همچنین، به منظور بررسی نحوۀ چینش کاربری ها، پارامترهای سیمای سرزمین برای نقشه های آمایش نهایی به وسیلۀ نرم افزار fragstats محاسبه شد. نتایج نشان داد روش های topsis و mola هردو نقشه های آمایش مطلوبی را ارائه می کنند؛ اما نحوۀ چینش کاربری ها در منطقه در آنها متفاوت است؛ به طوری که نتایج آنها تنها در 41/57 درصد مساحت منطقه با یکدیگر هم پوشانی دارند. تحلیل پارامترهای سیمای سرزمین نشان داد کاربری ها در روش topsis دارای پیوستگی بیشتری هستند؛ در حالی که در روش mola کاربری ها در بعضی مناطق دارای پراکندگی هستند. هر دو روش مورد استفاده دارای نواقص و مزایایی هستند و یکی از مسائل مهم در مطالعات آمایش سرزمین ارائه راهکارهایی برای بهبود این روش ها و یا حتی استفاده از نتایج ترکیبی این مدل هاست.